Sistemi sa neposredno izabranim predsednikom, nasleđe starog režima i novi ustav

The paper discusses merits and drawbacks of various systems with a directly elected president, including premier-presidential system (semi-presidentialism) that was introduced in Serbia in 1990. It argues that this system is more conducive to democratic consolidation than parliamentarism in those post-communist states fractured by deep political divisions. Serbia did not enjoy advantages of premier-presidentialism, in contrast to France, Finland, Portugal or Poland, because this system operated under authoritarian rule in the 1990s and then under democratising, but nonetheless hybrid regime after the fall of Milošević (Milosevic) in October 2000, that is, under conditions that strengthened the executive and prevented the rise of powerful checks on its power, such as strong legislature, judiciary and various agencies of horizontal accountability. Therefore, efforts of pro-democracy activists should not be directed to the introduction of parliamentary system, but to the removal of institutional legacy of the old regime which prevents Serbia from attaining minimal democratic standards and from consolidating its institution

Nacionalizam, teorija društvenih pokreta i pokret Srba s Kosova, 1985-1988.

U radu autor naglašava da za razumevanje etničkih i nacionalnih pokreta nije dovoljno osloniti se na rezultate proučavanja etničkih grupa, nacionalizma i nacionalnog identiteta, kao što se to obično čini u akademskoj literaturi. Analiza etničkih nezadovoljstava, pamćenja ranijih sukoba i prirode nacionalnih identiteta zaista doprinose objašnjenju intenziteta osećanja i podrške u narodu za kolektivno delovanje povodom nacionalnih ciljeva. Ipak, to nije dovoljno za objašnjenje trenutka izbijanja ove vrste kolektivnog delovanja, kao i njene dinamike i posledica. Autor naglašava da je u ovu svrhu neophodno koristiti rezultate savremenih istraživanja društvenih pokreta i politike suprotstavljanja (contentious politics). Kao i drugi društveni pokreti, nacionalni pokreti se javljaju kao odgovor na promene u političkom miljeu i njihov razvoj i ishodi u velikoj meri zavise od izbora strategije protesta i njihove pozicije u širim talasima mobilizacije, unutar kojih se obično pojavljuju. Empirijski materijal iz primarnih izvora, uključujući tu lokalnu štampu i intervjue s neposrednim učesnicima, sugerišu da je mobilizacija Srba s Kosova „odozdo“ nastala znatno pre uspona Slobodana Miloševića. Uprkos uzajamnom uticaju, pa i saradnji s vlastima i beogradskim intelektualcima, ovaj pokret je ostao autonomni politički činilac i imao je disproporcionalan uticaj na politička dešavanja u Jugoslaviji između 1985. i 1988

Democracy, democratic consolidation and the case of Serbia

Pojam konsolidacije demokratije unosi pojmovnu zbrku u oblast gde već postoji široko prihvaćeni konceptualni aparat i otežava empirijska istraživanja savremene demokratizacije. Jak teleološki naboj ovog pojma stvara nerealna očekivanja da će doći do podizanja kvaliteta demokratije u pojedinim zemljama u kratkom roku, a neispunjavanje takvih očekivanja proizvodi razočaranje i preuveličavanje razlika između starih i novih demokratija. Alternativa jeste razvijanje tipologija savremenih demokratija na osnovu njihovih pozitivnih obeležja i istraživanje činilaca koji omogućavaju pojedinim zemljama da pređu iz jednog oblika demokratije u drugi. U Srbiji danas postoji demokratski režim imajući u vidu činjenicu da su izbori slobodni i pošteni, da se slobode govora, štampe i udruživanja uglavnom poštuju i da nema „rezervisanih domena“ koji bi ograničili moć državnih funkcionera izabranih na demokratskim izborima. Ipak, reč je o demokratiji u kojoj je poštovanje ustava i zakona uglavnom ograničeno na ove oblasti a u ostalima je ponašanje ključnih učesnika u političkom životu uglavnom u skladu s neformalnim pravilima, kao što su klijentelizam i korupcija.The concept of democratic consolidation creates conceptual con- fusion and complicates empirical research in the field in which the- re is a widely accepted conceptual framework. It‘s strong teleogical flavour produces unrealistic expectations that a strong improve- ment in the quality of democracy will occur, which once unfull- filled create frustration and the exaggeration of differences betwe- en old and new democracies. One alternative is to build typologies of contemporary democracies on the basis of their positive featu- res and to explore factors that enable states to move from one type of democracy to another. Serbia today is a democracy since the- re are free and fair elections, the broad protection of freedoms of speech, press and association and the absence of „reserved domains“ that restrict the power of elected officials. Still, the formal rules are followed in these areas only, while the behaviour of key political players in other areas unfolds largely in line with the informal rules, such as clientelism and corruptio

Democracy and consociation in plural post-war societies

Odsustvo saradnje i međunacionalni sporovi u pluralnim društvima posle rata često ne izviru iz konsocijacije kao mehanizma za regulaciju sukoba, već iz nedemokratskog okruženja u kojem te institucije funkcionišu. Demokratski deficit konsocijalne demokratije, u vidu ograničene odgovornosti državnih funkcionera građanima i podsticanja kolektivnih na račun individualnih prava, višestruko se negativno odražava na konsocijalne aranžmane u autoritarnim i mešovitim režimima. Primeri socijalističke Jugoslavije i Bosne i Hercegovine i Makedonije posle ratnih sukoba – savremenih mešovitih režima – govore da se konsocijacija smatra mehanizmom za podelu plena, a ne za podsticanje saradnje i uzajamnu kontrolu predstavnika naroda u pluralnom društvu. Demokratija treba da obezbedi vertikalnu i horizontalnu odgovornost vlasti građanima i zaštitu individualnih prava, i tako omogući efektivno funkcionisanje konsocijacije.Lack of cooperation and intra-national disputes in plural post-war societies often do not arise from consociation as a mechanism of conflict regulation, but from a non-democratic environment in which those institutions function. The democratic deficit of consocial democracy, in the form of limited accountability of state officials before citizens and of promotion of collective rights at the expense of individual ones, has a multiple negative impact on consocial setups in authoritarian and combined regimes. Examples of socialist Yugoslavia and of post-war Bosnia and Herzegovina and Macedonia – the contemporary combined regimes – illustrate that consociation is considered a mechanism for distribution of prey, and not for encouraging of cooperation and mutual control of people’s representatives in a plural society. Democracy should provide vertical and horizontal accountability of government before its citizens, as well as the protection of individual rights, thus enabling effective functioning of consociatio

Etničko čišćenje

Izraz „etničko čišćenje“ ulazi u širu akademsku upotrebu u poslednjoj deceniji zamenjujući raniji izraz „prisilno iseljavanje stanovništva“ i noviji „etničko proterivanje“. Ovaj izraz je u neposrednoj vezi s opštijim pristupima regulisanju nacionalnih i etničkih sukoba. U širem smislu, etničko čišćenje je generički pojam koji uključuje različite oblike kršenja individualnih i kolektivnih prava pripadnika jedne ili više etničkih grupa. U užem smislu, ovaj pojam označava samo jednu od više jasno razgraničenih strategija regulacije nacionalnih i etničkih sukoba. Režimi koji se nalaze na početku demokratizacije češće sprovode etničko čišćenje nego stabilni autoritarni režimi. Mada organizatori etničkog čišćenja smatraju da će dugoročno „rešiti“ pitanje etničkih sukoba, posledice su obično njegovo produžavanje i zaoštravanje sukoba

The Politics of Protest in Non-democratic Regimes

Članak razmatra uspon, oblike i posledice protesta u nedemokratskim režimima, oslanjajući se na noviju literaturu iz uporedne analize političkih režima i društvenih pokreta. Oblik režima značajno oblikuje izglede za izbijanje protesta, kao i njegove oblike i posledice. Protesti često proizvode bitne promene u personalnom sastavu i politici vlasti, koje značajno utiču na strukturu i delovanje nedemokratskih režima, i ponekad vode promeni režima. Primeri su navedeni iz kasnog komunističkog autoritarizma u Poljskoj i Jugoslaviji, u kojima su dugotrajni protesti doprineli padu režima i države, i postkomunistički autoritarni režimi u Srbiji i Ukrajini koji su više puta uzdrmani a zatim i dokrajčeni „pritiskom odozdo“.The paper explores the politics of protest in non-democratic regimes using insights from comparative regime analysis and social movement theory. A regime type strongly shapes factors that trigger popular mobilization, the repertories of collective action and their implications. Protest politics may produce a considerable political change, such as policy and personality change in the political establishment, as well as important shifts in the structure and operation of non-democratic regimes, even regime change. The paper provides evidence from the late communist authoritarian Poland and Yugoslavia, in which sustained protests contributed to the collapse of regime and state, and the post-communist competitive authoritarian Serbia and Ukraine, which experience repeated protest waves and were brought down by protest politics

Mediji, "indeksiranje" odnosa snaga i sloboda štampe posle Petog oktobra

U radu autor ukazuje da kvalitet medijskog izveštavanja o političkim pitanjima ne zavisi samo od uticaja vlasti, već i drugih činilaca. Oslonac argumenta je teorija „indeksiranja“ koja objašnjava bitno drugačiji oblik medijskog izveštavanja – o međunarodnim sukobima i spoljnoj politici u bitno različitom političkom miljeu, u SAD. Prilagođena političkom miljeu novih demokratija, ta teorija sugeriše da medijsko izveštavanje o politici izvire i iz dinamike „beleženja“ odnosa političkih snaga od strane medija u demokratskim zemljama, koje reflektuje politički uticaj i kredibilnost ključnih učesnika u političkom životu, kao i njihov kapacitet da nametnu medijima svoju verziju događaja. Preliminarna, delimična empirijska provera ovog argumenta ukazuje da takvo objašnjenje u velikoj meri osvetljava složene uslove u kojima mediji deluju u novim demokratijama

Medijsko predstavljanje političkih sukoba

By reporting on some conflicts but not on others, and by representing conflicts they report on in particular ways, the media strongly influence the dynamics and outcomes of democratisation conflicts, and thus also shape the prospects of success of conflict parties. This paper explores the literature on media and conflict by focusing on the ways in which media frame inter-state and civil wars, institutionalised conflicts and social movements in western democracies, and conflicts in nondemocratic and democratising states. Much of the literature discusses the ways in which western media frame foreign conflicts and domestic election campaigns and policy debates, while there is considerably less focus on domestic conflicts in nonwestern settings, such as those that arise during and after transitions from nondemocratic rule. There are only limited attempts to draw parallels between the media coverage of disparate conflicts. In contrast, this study builds upon research findings in these related areas to draw lessons for empirical research of media framing of the contentious dimension of contemporary democratisation. This study concludes that the political context is the main factor that shapes the media framing of various forms of political conflict. Several dimensions of the political context matter in this respect, such as regime type, international (foreign) or domestic perspective, elite consensus or conflict, policy consensus or uncertainty, policy area, more or less institutionalised nature of the political conflict at stake, and the stage of democratisation. Also, the literature suggests that media framing strongly influences political outcomes and thus fosters or undermines democratic institutions in new democracies. .Izveštavajući o nekim sukobima, a ne o drugima, i predstavljajući ih na određeni način, mediji bitno utiču na dinamiku i rezultate sukoba tokom demokratizacije i tako oblikuju izglede na uspeh sukobljenih strana. Ovaj rad analizira literaturu o medijima i političkim sukobima, naročito onaj deo o medijskom predstavljanju međudržavnih i građanskih ratova, institucionalizovanih sukoba, protesta i društvenih pokreta u demokratijama Zapada, kao i sukoba u nedemokratskim režimima i tokom demokratizacije. Najveći deo literature bavi se načinima na koji Zapadni mediji predstavljaju strane sukobe - oružane i druge - i domaće izborne kampanje i rasprave o javnim politikama, dok je medijsko izveštavanje o domaćim sukobima u nezapadnom okruženju, kao što su oni koji nastaju tokom i posle nedemokratske vladavine, nedovoljno istraženo. Retko se povlače paralele između medijskog izveštavanja o tim, veoma različitim oblicima sukoba. Ovaj rad upravo insistira na upoređivanju nalaza iz ovih srodnih oblasti jer takvo poređenje sugeriše pouke - u vidu argumenata i hipoteza - za empirijsko istraživanje medijskog predstavljanja konfliktne strane savremene demokratizacije. Najznačajniji nalaz ove studije jeste da je politički kontekst ključni činilac koji utiče na predstavljanje različitih oblika političkih sukoba u medijima. Najvažnije dimenzije političkog konteksta iz ovog ugla su oblik političkog režima, međunarodni (spoljni) ili domaći ugao, konsenzus ili sukob elita, oblast javne politike i konsenzus ili neizvesnost oko njihovog donošenja i/ili sadržaja, oblik i nivo institucionalizacije sukoba i etapa demokratizacije. Pored toga, medijsko predstavljanje sukoba značajno utiče na političke ishode i tako podržava ili podriva nove demokratske ustanove

Stabilni autoritarizam u Arapskom proleću

Large popular protests against non-democratic rule swept much of the Middle East during the Arab Spring. Why did non-violent and armed rebellions emerge in some countries, but not in others? Why did some autocrats fall from power under pressure 'from below', but not others? Theoretical debates on the impact of structural and institutional factors on the stability of political regimes and democratization suggest possible avenues for research. Oil wealth empowered some autocrats to avoid large popular protests and helped others to weather them out without major problems. Huge profits from oil exports reduced demands for political representation, enabled autocrats to 'buy' loyalty of their population and strengthened the repressive apparatus, as well as the readiness of its members to use force against their political opponents. In addition, the survival of Arab monarchies, and of the Algerian regime, suggests that authoritarian regimes are more stable than sultanist (personalist) ones. The broader social base of authoritarianism and resulting regime coalitions, and strong political institutions, reduced the pool for recruitment of protesters and made a firm government response possible. Sultanistic regimes, by contrast, faced existential threat because of highly unpopular personalist rule and dynastic tendencies, narrow social base, widespread corruption and ineffective rule.Masovni protesti protiv nedemokratske vlasti zahvatili su tokom arapskog proleća veći deo Severne Afrike i Bliskog Istoka. Zašto nenasilne ili oružane pobune nisu izbile u svim zemljama regiona? Zašto su neki nedemokratski vladari smenjeni pod pritiskom 'odozdo', a drugi opstali na vlasti? Teorijske rasprave o uticaju strukturnih i institucionalnih činilaca na stabilnost političkih režima i demokratizaciju ukazuju na moguće pravce analize ovih problema. Bogatstvo naftom omogućilo je pojedinim nedemokratskim vladarima da izbegnu široke proteste a drugima da ih uspešno i gotovo bezbolno neutrališu. Veliki prihodi od eksploatacije nafte umanjili su zahteve građana za političkim predstavljanjem, olakšali kupovinu lojalnosti i ojačali represivni aparat, kao i spremnost njegovih pripadnika da upotrebe silu prema protivnicima režima. Pored toga, opstanak arapskih monarhija, kao i alžirskog republikanskog režima, sugeriše da su autoritarni režimi stabilniji od sultanističkih (ličnih) režima. Šira društvena osnova autoritarnih režima, i na njoj zasnovane režimske koalicije, kao i jake političke ustanove, smanjili su regrutni potencijal protesta i obezbedili čvrst odgovor vlasti. Sultanistički režimi, s druge strane, suočili su se s egzistencijalnom pretnjom usled omražene lične vladavine i pokušaja dinastijske sukcesije u republikama, uske društvene osnove režima, velike korupcije i neefikasne vlasti